كاكتوس ها و گياهان گوشتی

كلمه كاكتوس از كلمه يوناني Kaktos به معني گياه خاردار گرفته شده است و يونانيان باستان به نوعي كنگر كاكتوس مي گفتند.بعدها كارولوس لينايوس گياه شناس مشهور Cactus را براي ناميدن گونه هاي بيشماري از گياهان به كار بردند با ويژگي هاي مشتركي چون: گوشتي بودن با ساقه هايي كه آب را در خود ذخيره مي كنند و پوششي پرخار دارند و گاهي به صورت برگ مي باشند.

شرايط آب و هواي محيط زيست اين گياهان به تدريج دگرگون شد و رستنگاه بومي شان به بيابان هاي خشك و سوزان تبديل گرديد. كاكتوس ها در كشاكش انطباق با شرايط جديد زیست محيطي برگهاي خود را از دست دادند زيرا آب و رطوبتي كه در هواي جديد بسيار كمياب بود و با زحمت به دست مي آمد به وسيله ي برگها در هواي خشك تبخير مي شد. بنابراين از بين رفتن برگها براي بقاي گياه ضروري مي نمود. در عوض ساقه ها به آب انبارهايي تبديل شدند كه هرچه آب در دسترسشان قرار مي گرفت در خود ذخيره مي كردند تا بتوانند به زندگي خود ادامه دهند. به اين دليل گرد و توپر شدند.
تحقيقات نشان مي دهد كه نگهداري و پرورش كاكتوس در ايران از زمان مظفرالدين شاه قاجار شروع شده است. در آن زمان تعدادي از آنها را به ايران آوردند. قديمي ترين نوع اين تيره از گياهان در كشورمان كاكتوسي است به نام اپونتيا مي باشد كه در زبان فارسي به زبان مادرشوهر مشهور است.

پرورش و نگهداري كاكتوس:

باآنكه نگاهداري و پرورش اين گياهان بسيار آسان و بي دردسر است ولي به هرحال آنها نيز نيازهاي مشخصي دارند كه بايد به موقع برآورده شود. باتوجه به شرايط محيط زيست طبيعي آنها كه آفتاب شديد و آب كم است چند نكته را در نگهداري اين تيره از گياهان بايد درنظر داشت.

نور:

كاكتوس ها به نور فراوان نياز دارند. آنها را در آفتابگيرترين محل قرار دهيد در غير اين صورت با استفاده از نور مصنوعي كمبود نور را جبران كنيد.
كاكتوس ها و گوشتي ها نيز بايستي مانند ساير گياهان به هواخوري تابستاني برده شوند. دراين صورت بايد آنها را از تابش مستقيم نور آفتاب دور نگه داشت چون بافت ها در شرايطي كه از نور نسبتا” ضعيف داخل خانه بهره مند بوده اند رشد كرده اند چنانچه در هواخوري تابستاني از نور فيلتر شده استفاده نكنيد دچار آفتاب سوختگي خواهند شد.

آب:

دومين نكته اي كه در پرورش گياهان گوشتي خصوصا” كاكتوس ها رعايت آن ضروري است خودداري از آبياري زياد است. مي دانيم كه اين گياهان به زندگي با شرايط آب و هواي خشك خو گرفته اند و ريشه هاي آنها قابليت جذب آب زياد را ندارند. افراط در آبياري باعث مرگ آنان مي گردد.در تابستان و بهار فعاليت براي رشدونمو بيشتر از ساير فصول است. در اين فصول خاك گلدان اكثر كاكتوس ها در فواصل آبياري بايد كاملا” خشك باشد. خشك شدن كامل خاك ممكن است چند روز تا چند هفته به طول انجامد. در زمستان بيشتر كاكتوس ها رشدشان تقريبا” متوقف مي شود در طول اين مدت معمولا” هر سه الي چهارهفته يكبار آبياري برايشان كافي است.
درمورد كاكتوس هاي بزرگ و نيز آنهايي كه در گلدان هاي سفالي جاي دارند چون رطوبت را ديرتر از دست مي دهند چنانچه فاصله آبياري را طولاني تر كنيد بهتر است.
گياهان گوشتي نظيراشوريا و گاستريا و سدم كمي بيشتر از كاكتوس ها به آبياري نيز دارند.خاك اين گياهان از بهار تا پاييز در فواصل آبياري نبايد كاملا” خشك شده باشند و در طول زمستان ميزان آبياري بايد آنقدر باشد كه برگها چروكيده و خشك نشوند.
گياهان مستقر در فضاي باز آبياري يشان بهتر است در روزهاي آفتابي و قبل از ظهر صورت بگيرد. زيرا در اين موقع ريشه ها مي توانند حداكثر رطوبت را جذب كنند و گياه در حالي كه از نور خورشيد بهره مي برد قادر است آب را نيز از طريق بافت ها بالا بكشد و مازاد آن در هوا تبخير نمايد. چنانچه در هواي باراني و ابري يا بعداظهرها اقدام به آبياري شود سرعت جذب رطوبت در گياه كاهش مي يابد و در نتيجه رطوبت در اطراف ريشه ها متمركز مي شود و پوسيدگي اتفاق مي افتد.
هميشه سعي كنيد از آب ولرم و بدون كلر براي آبياري كاكتوس ها استفاده كنيد. زيرا آب سرد باعث شوكه شدن گياه و در بعضي موارد سبب ريزش برگها در گياهان گوشتي مي گردد.

درجه حرارت:

سومين عامل در پرورش گياهان بياباني درجه حرارت مناسب است. خوشبختانه چون همه گياهان گوشتي از مناطقي آورده شده اند كه هوا در فصول رويش آنها گرم است درجه حرارت معمولي خانه ها در بيشتر مواقع از سال براي آنها كافي و رضايت بخش است.
كاكتوس ها را نمي توان شست نه تميز كرد.

روش به گل نشاندن كاكتوس ها:
در دوران استراحت زمستاني ( از پاييز تا اويل بهار) محل آنها را تغيير داده و به خنك ترين محل منتقل كنيد به طوري كه درجه حرارت محيط در روز ۲۰ درجه و در شب بين ۵ تا ۱۰ درجه باشد. جاهايي مثل ايوان ها سرپوشيده و پاركينگ و يا پشت پنجره هاي خنك و نورگيربه شرط آنكه درجه حرارت اين محل ها به زير صفر نرسد. تحت شرايط فوق پس از پايان استراحت زمستاني كاكتوس هي بالغ به گل مي نشينند. در اين مدت هر سه تا چهار هفته يكبار مقدار كمي آنها را آبياري كنيد. در صورتي كه در اين مدت درجه حرارت از اين ميزان بالاتر رود نه تنها گلي نخواهند داد بلكه چون نمي توانند استراحتي واقعي داشته باشند به تدريج ضعيف مي شوند.

تعويض گلدان و تركيب خاك كاكتوس:
توجه داشته باشيد حجم گلدان كاكتوس بايد طوري باشد كه اطراف گياه خاك نه زياد نه كم انباشته شود. بادر نظرگرفتن احتمال غرقاب شدن چنانچه گلدان كمي كوچكتر انتخاب شود بهتر است زيرا در اين صورتي كه مقدار كمتري خاك درون گلدان باشد آب اضافي به آساني از منافذ زهكش خارج مي گردد در حالي كه وجود خاك زياد باعث اخلال در زهكشي مي شود و در نتيجه خاك مدت بيشتر از زماني كه لازم است خيس مي ماند و موجب مرگ گياه مي شود.
كاكتوس ها و گياهان گوشتي چون از رشدي بطئي برخوردارند جابه جا كردنشان زودتر از هردوسال يك بار ضرورت پيدا نمي كند مناسب ترين زمان جابه جايي آنها در آپارتمان فصل بهار است كه فعاليت رويشي دوباره آغاز مي شود.
در گونه هاي راست قامت پهناي گلدان را به اندازه ي ۳/۱ يا ۲/۱ طول گياه و در گونه هاي كروي شكل گلداني ۵/۲ سانتيمتر از ابعاد گياه بزرگتر باشد را در نظر بگيريد. گونه هاي مينياتور و كوچك در صورتي كه با شكل گروهي با فواصل ۵/۲ سانتيمتري در گلدان هاي ۵/۷ تا ۱۰ سانتيمتر كاشته شوند جلوه ي زيباتري خواهند داشت.

رطوبت:

كاكتوس ها و اكثر گياهان گوشتي در شرايط اقليمي گرم و خشك پرورش يافته اند نسبت به ازدياد رطوبت بسيار حساس اند بنابراين گلدان هايشان بايد به سيستم زهكشي خوبي مجهز باشند.
خاك كاكتوس ها تركيبي از خاكبرگ و شن و ماسه و ذغال مي باشد.
تكثير كاكتوس ها و گياهان گوشتي:
بهترين زمان تكثير اين گياهان در آپارتمان نيمه دوم بهار تا نيمه اول تابستان مي باشد.
چنانچه از روش قلمه زني ساقه اي براي قلمه زدن استفاده مي كنيد ابتدا بايد با وسيله تيز و ضدعفوني شده با الكل قلمه ها را از گياه مادر بريده و آن را به مدت دوروز در جاي خشك قرار دهيد تا شيره اي كه از جاي بريده شده بيرون مي زند خشك شود سپس محل برش چروك خورده را به هورمون ريشه زا آغشته كرده و آن را در خاك قلمه كه ميتواند تركيب پيت و پرليت باشد به نسبت۲به۱كاشت.
براي تكثير گياهان گوشتي نظير اشوريا و كراسولا و سدم و… از روش قلمه زني با برگ استفاده مي گردد.

پيوند زدن كاكتوس ها:

كاكتوس كروي شكل را از گلدان درآورده و اندكي از انتهاي آن را با ريشه مي بريم و پس از ضدعفوني كرده لايه ي نازكي از سطح آن را بريده و دوباره در جاي خودش قرار مي دهيم كه محل برش مرطوب باشد.
كاكتوس ستوني شكل را انتخاب كرده و تخته اي پهنتر از قطر كاكتوس را در پشت آن محكم مي كنيم و با يك برش به وسيله چاقوي تيز و ضدعفوني شده قسمتي از راس آن را مي بريم.
سپس لايه اي نازك از نوك كاكتوس را نيز بريده و لايه ي بريده شده را به خاطر اينكه محل برش مرطوب بماند در جاي خود قرار مي دهيم.
لايه ها را از مقطع هر دو گياه برداشته و گياه گروي را به راس گياه ستوني شكل باكمي فشار مي چسبانيم دقت كنيد كه حلقه هاي مركزي سطح مقطع ها درست روي هم قرار بگيرند. براي محكم نمودن پيوند بر روي كاكتوس ستوني مي توان از كش استفاده كرد.
تا زماني كه پيوند بگيرد از آبياري خودداري كرده و تا مدتي به هيچ وجه آب به محل پيوند ريخته نشود و همچنين گياه را از تابش مستقيم نور آفتاب دور نگه داشته و پس از گرفتن پيوند مي توان كش ها را برداشت.
پس از مدتي كه از عمل پيوند گذشت ممكن است در پايه ي پيوند پاجوش هايي اطراف تنه يا در سطح خاك گلدان ظاهر شود كه باعث كند شدن رشد پيوند گردد. كه آنها را از پايه جدا مي كنيم.
مطمئن باشيد در انجام اينكار موفق خواهيد بود.